2024 ZEER GUNSTIG JAAR VOOR LEVERBOT

2024 zeer gunstig jaar voor leverbot

Dat 2024 niet een hele goed schapenjaar was met dank aan blauwtong en de rode lebmaagworm is duidelijk. Helaas waren de weersomstandigheden ook nog eens heel gunstig voor leverbot waardoor er nu oplettendheid geboden is bij alle schapen die in het najaar op natte percelen hebben gestaan.

Wat is leverbot ook al weer?

Leverbot is een kleine parasiet die in de lever van onder andere schapen en koeien kan wonen. Leverbotten zijn, in tegenstelling tot wormen, voor hun levenscyclus afhankelijk van een kleine slaksoort die leeft in natte omstandigheden. Deze slaksoort leeft het liefst langs slootranden of drassige stukken in het land. Op hoger gelegen percelen met goede afwatering of percelen die helemaal niet aan water grenzen kan deze slaksoort niet overleven en is leverbot dus ook niet aanwezig. Helaas voor ons zijn Nederlandse weilanden in een groot gedeelte van het land wel ideaal voor de slak en zodoende komt leverbot vrij veel voor.

De leverbotparasiet heeft verschillende levensstadia, zowel in het schaap als in de slak. Als het schaap met het gras het juiste levensstadium van de leverbot opneemt dan komt deze in de darm terecht. Daar ontwikkeld deze zich verder tot een jonge leverbot die zich een weg baant dwars door de darmwand heen en via de buik op zoek gaat naar de lever. In de lever aangekomen ontwikkelt hij zich verder tot volwassen leverbot waar hij in de galgangen gaat zitten.

De levenscyclus van de leverbot duurt enige weken tot maanden, zowel in de slak als in het schaap. De juiste omstandigheden voor de cyclus buiten het schaap zijn dus nattigheid maar ook warmte, zodra de temperatuur onder de 10°C zakt zal de ontwikkeling buiten het schaap stoppen. Er zijn dus in een ‘normaal’ Nederlands jaar maanden dat het te droog is en maanden dat het te koud is voor de overdracht van leverbot.

Symptomen van leverbot

Bij schapen kan sprake zijn van acute leverbot en chronische leverbot. De acute vorm zien we niet zo vaak maar treedt op als de schapen geïnfecteerd worden met enorme aantallen jonge leverbotten die tegelijk door de darmwand heen op zoek gaan naar de lever. Tijdens hun trektocht richten ze zoveel schade aan dat het schaap dood gaat aan verbloeding of buikvliesontsteking.

De chronische infectie komen we veel vaker tegen en is ook de reden dat er op dit moment opgelet moet worden. De leverbotten in de lever richten leverschade aan en voedden zich met voedingsstoffen en bloed waardoor het schaap minder voor zichzelf kan gebruiken. Het schaap raakt dus in eerste instantie veel energie kwijt en hoe verder het gaat hoe erger het wordt omdat de lever door de leverschade niet goed meer functioneert. Dit uit zich doorgaans in magere schapen met goede eetlust en bleke slijmvliezen. Omdat in het laatste stadium er ook vocht kan ophopen tussen de kaken kunnen de verschijnselen erg lijken op een infectie met de rode lebmaagworm!

Waarom zien we het nu?

Omdat eigenlijk heel 2024 nat was is er de hele zomer kans geweest voor de botten om zich te ontwikkelen. Daarnaast kwam de koude pas laat op gang deze winter waardoor de ontwikkeling ook nog eens lang doorging. De weerstandsdaling bij schapen als gevolg van blauwtong zou ook nog meegeholpen kunnen hebben doordat er meer leverbotten in de schapen konden overleven. Hierdoor besmetten deze schapen hun eigen land weer eerder dan normaal. Ook op bedrijven die lang geen last hebben gehad of zelfs nog nooit eerder leverbot hebben gehad komen we nu leverbot tegen.

Hoe stel je de diagnose?

Een chronische leverbot infectie kan je vaststellen door middel van mestonderzoek. Helaas zijn de eieren anders dan die van wormen en kan je deze test niet thuis uitvoeren met de normale mcmaster methode. De dierenarts kan dit wel doen. Daarvoor hebben ze van een aantal schapen mest nodig. De test is positief of negatief, de hoeveelheid eieren maakt niet uit. 1 ei = leverbot positief en dus moet er behandeld worden.

Als de infectie minder dan 10-12 weken geleden is opgelopen dan worden er nog geen eieren uitgescheiden door het schaap en moet de diagnose gesteld worden aan de hand van bloedonderzoek op antistoffen.

Behandeling

Er is maar 1 middel beschikbaar dat alle levensstadia van de leverbot doodt en dat is triclabendazol. Helaas is er in grote delen van Nederland resistentie hiertegen en moet er met andere middelen behandeld worden. Het middel closantel werkt na triclabendazol tegen de meeste stadia, vanaf 5 weken leeftijd van de botten. Alle andere leverbotmiddelen werken alleen tegen volwassen stadia. Het kan dus betekenen dat je de dieren twee keer moet behandelen om alle levensstadia kwijt te raken.

Waar moet ik dan nu op letten?

Als de ooien in mindere conditie zijn dan u had verwacht terwijl ze goed eten en goed voer ter beschikking hebben is het verstandig om in eerste instantie de slijmvliezen te checken. Zijn deze bleek of misschien zelfs gelig? Laat dan mestonderzoek doen op zowel wormen als leverbot. Als deze negatief zijn dan is aanvullend bloedonderzoek nodig om te kijken of ze antistoffen hebben maar nog geen ei-uitscheiding in de mest. Is er een positieve uitslag, bespreek dan met de dierenarts wat in jouw situatie de beste behandelmethode is.

Vragen? Wij denken graag mee!