Blauwtong vaccinatie, wie en wanneer?

Na een paar maanden waar het virus zich rustig gehouden heeft moeten we helaas gaan kijken naar het volgende knuttenseizoen en de terugkeer van blauwtong. In tegenstelling tot vorig jaar hebben we de vaccinaties nu al op de plank staan maar wat is nou het optimale moment om te vaccineren?

Er zijn een aantal overwegingen bij het plannen van een geschikt moment om je schapen te vaccineren. We gaan er van uit dat het virus terug komt en we willen dus ook dit jaar zoveel mogelijk herkauwers vaccineren om de virus circulatie in de knutten zo laag mogelijk te houden. Door een lagere besmetting in de knutten proberen we ten eerste de blootstelling van onze herkauwers aan het virus dit jaar kleiner te maken. Het geeft ons daarnaast de grootste kans om het virus kwijt te raken in de winter van 2026, hoe minder verspreiding van het virus hoe groter de kans dat het uitsterft gedurende de winter.

Wat is er anders aan het vaccinatie seizoen dan in 2024?

We moeten er dit jaar vanuit gaan dat er sprake is van (gedeeltelijke) weerstand bij alle schapen die vorig jaar zomer aanwezig waren. Deze weerstand is waarschijnlijk groter bij een natuurlijk infectie dan na enkel vaccinatie maar dit weten we dit jaar nog niet zeker. Of de weerstand na natuurlijke infectie dit jaar volledige bescherming geeft weten we evenmin. Normaal gesproken geeft een eenmalige natuurlijke infectie met blauwtong een leven lang bescherming maar dit virus heeft op verschillende manieren al laten zien dat het zich niet goed laat voorspellen. We moeten er echter wel vanuit gaan dat de lammeren in enige mate antistoffen mee krijgen van de ooien. We kunnen lammeren daarom dit jaar niet al vanaf 4 weken vaccineren zoals we vorig jaar gedaan hebben. Bij voorkeur vaccineren we lammeren pas vanaf 3 maanden leeftijd. We adviseren echter ook voor half juni de dieren gevaccineerd te hebben dus dit kan planningsproblemen opleveren.

We gaan proberen om zoveel mogelijk te vaccineren met een ander vaccin dan we vorig jaar het meeste ingezet hebben. Gelukkig laat onderzoek uit Duitsland zien dat de verschillende vaccins elkaar ook versterken of boosteren dus een basis vaccinatie lijkt niet nodig bij dieren die vorig jaar met een ander vaccin zijn gevaccineerd. Ook blijkt uit het Duitse onderzoek dat dieren die geboosterd worden (dus 2x gevaccineerd met een tussentijd van 3-6 weken) hogere antistoffen produceren dan na 1 vaccinatie.

Om te helpen bij het plannen en beslissen wie wanneer gevaccineerd moet worden geven we hier de meest voorkomende opties.

Situatie 1: Ik heb nu drachtige ooien of ben al aan het aflammeren en wil ook de lammeren vaccineren

We adviseren de drachtige ooien niet nu te vaccineren. Daarmee zijn zij wel zelf beschermd maar geven ze juist heel veel antistoffen met de biest mee aan de lammeren. Deze antistoffen zijn helaas maximaal 3 maanden aanwezig dus al weg tegen de tijd dat de lammeren ze zelf nodig hebben. De antistoffen blokkeren echter wel de werking van het vaccin als de lammeren in mei of juni gevaccineerd zouden worden. Als de ooien niet gevaccineerd worden tijdens de dracht zullen ze in elk geval minder antistoffen in de biest mee geven waardoor er ruimte ontstaat om de lammeren eerder te vaccineren dan 3 maanden leeftijd.

De planning van de vaccinatie is afhankelijk van de leeftijd van lammeren. We willen de dieren uiterlijk half juni (liefst eerder) gevaccineerd hebben. Als alle lammeren dan 3 maanden oud zijn komt dat perfect uit. Zijn ze dat nog niet dan zijn er drie opties:

a.      Je vaccineert alles 1x, waaronder de jongste lammeren dus (ruim) onder de 3 maanden leeftijd. Daarmee neem je een risico dat die jongste lammeren niet voldoende reageren op de vaccinatie. Hoe groot dat risico precies is weten we nu nog niet.

b.      Je vaccineert alle ooien 1x en de lammeren 2x. Daarmee geef je waarschijnlijk de oudste lammeren een booster terwijl een gedeelte van de jongste lammeren pas bij de tweede vaccinatie echt zal reageren. De kans is groot dat de tweede vaccinatie al tijdens het knuttenseizoen zal zijn dus afhankelijk van hoe de situatie dan is kunnen we uiteraard bespreken of het wel of niet nodig of verstandig is.

c.      Je vaccineert alle dieren 2x, volwassen dieren en lammeren. De hoeveelheid antistoffen in het bloed stijgen duidelijk na een booster vaccinatie en indien je het risico op klinische verschijnselen van blauwtong tot het minimale wil beperken dan is dit de veiligste optie.

De exacte planning van deze vaccinatie zal voor iedereen anders zijn en zullen we bespreken met iedereen waar we langs gaan.

Situatie 2: Ik heb nu drachtige ooien maar ze starten pas in juni met lammeren

In dit geval kunnen de antistoffen juist wel nuttig zijn voor de lammeren! Als de antistoffen 3 maanden aanwezig blijven dan zijn deze late lammeren al een heel eind in het knuttenseizoen beschermd met de maternale immuniteit en kan het dus juist handig zijn om de ooien te vaccineren. Of het dan nog nodig is om de lammeren zelf te vaccineren ligt helemaal aan hoe de situatie van de zomer loopt.

Situatie 3: Ik heb nu drachtige ooien of ben aan het aflammeren maar wil de lammeren niet zelf vaccineren

In dit geval hoeft er geen rekening gehouden te worden met de biest en kunnen de ooien zelf in principe elk moment gevaccineerd worden. We adviseren dit echter niet in de laatste twee weken van de dracht of de eerste 2-4 weken van de zoogperiode te doen vanwege mogelijke bijwerkingen of melkproductiedaling door het vaccin.

Situatie 4: Ik heb geen drachtige ooien en ook geen lammeren jonger dan drie maanden

Dan kan er elk moment gevaccineerd worden, zorg dat ze uiterlijk voor half juni gevaccineerd zijn.

Omdat elk bedrijf anders is kunnen we niet elk bedrijfsscenario hier schetsen. Neem daarom contact met ons op als je nog aanvullende vragen hebt!

Wil je je alvast opgeven voor de vaccinatie? Klik dan hier.