MADEN, WAT NU?

Misschien valt het na enkele droge jaren nu wel extra op: de myiasis gevallen bij schapen en lammeren. De groene vlieg die verantwoordelijk is voor de madenziekte profiteert namelijk van het vochtige en warme weer van dit jaar. Qua preventie is er met de introductie van het middel Ectofly een nieuwe mogelijkheid naast Clik, Neocidol of Barricade. Niet elk middel is geschikt als therapie, en de middelen hebben ook verschillende effecten op het milieu.

Werkingsmechanisme van de diverse middelen
Barricade werkt op basis van geur en stoot daarmee vliegen af. Clik, Ectofly en Neodicol zijn geregistreerde diergeneesmiddelen voor myiasis. Zij hebben daadwerkelijk een effect op de vlieg of de larve. Neocidol dood insecten door in te werken op het zenuwstelsel van de vlieg of de larve. Ectofly werkt, zij het op een wat andere manier, net als Neocidol ook in op het zenuwstelsel van de vlieg of de larve. Beide producten kunnen daarom ook als behandeling ingezet worden.

Clik werkt wat anders: het zorgt namelijk dat gelegde eitjes zich niet kunnen ontwikkelen tot larven. Dat je na behandeling met Clik nog groene vliegen op een dier kunt zien is niet zo raar: het product werkt niet als een afstoter of doder van de vliegen. Het werkingsmechanisme zorgt ervoor dat Clik uiterst effectief is in de preventie van myiasis, maar niet gebruikt kan worden bij de behandeling omdat het de larven (die de schade veroorzaken) niet afdoodt.

Duur van de preventie
Barricade werkt 2 tot 6 weken. Bij droog weer is het effect langduriger dan in natte perioden.
Clik beschermt tot 16 weken na toediening. Neocidol en Ectofly bieden een preventieve werking van 4 tot 6 weken.

Effect op het milieu
Bij behandelingen van dieren is het ook belangrijk om naar mogelijke effecten op de omgeving te letten. Hier zitten verschillen in tussen de drie diergeneesmiddelen. In alle gevallen is het van belang om de middelen toe te dienen volgens het voorschrift van de fabrikant om verspilling in het milieu te voorkomen en de juiste werking te krijgen: gebruik bij Clik en bij Ectofly dan ook altijd de speciale applicator die bij deze producten horen.
 
Clik
In Clik is de werkzame stof Dicyclanil. Dicyclanil is een stof die heel specifiek werkt tegen vliegen en muggen (Diptera) en vlooien. Dicyclanil stapelt niet in vissen en wordt bij contact met de bodem snel afgebroken (iedere anderhalve dag halveert de dosis). Een heel klein gedeelde (minder dan 4%) van de opgebrachte Clik zal na opdrogen van de vacht af kunnen vallen en op die manier in de omgeving terecht komen. Wanneer de wol niet binnen 3 maanden na toedienen van de Clik wordt geschoren, dan kan aangenomen worden dat Clik niet schadelijk is voor dieren, planten of het bodemleven.

Ectofly
De werkzame stof in Ectofly is Cypermethrin. Cypermethrin wordt snel afgebroken in de omgeving en het stapelt ook nauwelijks in in het waterlevende dieren zoals vissen. Dat maakt dat dit middel een relatief lage milieu-impact heeft. De belangrijkste manier om vanuit een behandeld schaap in de omgeving te komen is wanneer er direct na opbrengen van het middel een fikse stortbui over het dier gaat. Ook kan verspilling tijdens het opbrengen ervoor zorgen dat het middel niet op het schaap maar in de omgeving terecht komt. Een langetermijneffect op mestkevers door voortdurend of herhaald gebruik van het middel kan niet uitgesloten worden, daarom dient het gebruik van Ectofly beperkt te worden tot één behandeling per jaar per weide.

Neocidol
Neocidol bevat de werkzame stof Diazinon. De hoeveelheid Diazinon in de omgeving halveert (afhankelijk van pH en temperatuur) in 2 tot 4 weken. Ongewervelde organismen (zoals insecten en regenwormen) zijn erg gevoelig voor Diazinon. Uit veiligheidsstudies blijkt wel dat lange termijneffecten op populaties niet te verwachten zijn bij gebruik van Diazinon op schapen. Vergeleken met de andere twee hierboven genoemde producten heeft Neocidol wel de grootste impact op het milieu.

Wachttijden wol
In verband met residuen in de wol worden er in Australië en Nieuw-Zeeland wachttijd periodes voor wol gehanteerd. Dit kennen we in de Europese Unie niet, maar het is uiteraard wel relevant omdat bij het wassen van de wol ook residuen in de omgeving terecht kunnen komen. De wachttijden voor wol die gehanteerd worden zijn:

Clik: 3 maanden (ter vergelijking, de wachttijd vlees: 40 dagen)
Ectofly: 2 maanden (wachttijd vlees: 8 dagen)
Neocidol: 2 maanden (wachttijd vlees: 56 dagen)

Erfelijke gevoeligheid
Myiasis komt in korte wol bijna nooit voor. Op tijd scheren van de ooien voorkomt dus vaak al infectie bij die diergroep. Ook het in de zomer nogmaals scheren van ooien die in de winter geschoren zijn is een optie. Zelf ruiende schapen en haarschapen hebben ook vrijwel nooit last van myiasis. De gevoeligheid van myiasis is deels erfelijk bepaald. Dieren met myiasis hebben vaak een wat geliger vacht (veroorzaakt door een mindere kwaliteit wolvet). Waarschijnlijk zijn dergelijke dieren door hun geur interessanter voor de myiasis veroorzakende vliegen. Ook lijkt het erop dat er verschillen zijn in de huidafweer: er zijn dieren die direct onder de maden zitten, en er zijn dieren die heel goed in staat zijn om een infectie zelf te beëindigen. Door dieren die myiasis hebben gehad uit te sluiten voor de fokkerij kan er geselecteerd worden op dieren die minder gevoelig zijn voor de aandoening.