NEMATODIRUS BATTUS RISICO

Nematodirus battus larven hebben 7 ‘uitkomstdagen’ nodig om uit hun ei te komen. Elke 24 uurs periode waarin zowel de minimum temperatuur als de maximum temperatuur tussen de 11,5 en 17 graden Celcius zitten telt als één volle ‘uitkomst’ dag. Er zijn dus 7 van zulke volle dagen nodig voor een Nematodirus ei om uit te komen. Ligt de temperatuur op een dag maar 12 uur tussen deze twee waarden, dan telt dat als een halve dag. Is het daarna weer een tijdje kouder, dan stopt de ontwikkeling weer totdat de temperatuur weer boven de 11,5 graden uitkomt. Stijgt de temperatuur vervolgens door tot (ruim) boven de 17 graden dan stopt het uitkomen van de eieren weer abrupt, tot op het moment dat de temperatuur weer zakt onder de 17 graden.

Opstelsom van ‘hatching days’ in 2023
Het aantal van zulke ‘uitkomst’ dagen (in het Engels hatching days) wordt bij elkaar opgeteld totdat de 7 dagen zijn behaald. De dag waarop dit gebeurt op een weide wordt dan gezien als de hatching date: het moment waarop de eieren massaal uitkomen en er een piek infectie op de weide plaatsvindt. Voor 2023 geldt dat op de meeste plekken in Nederland deze datum tussen 17 en 28 april behaald lijkt te  worden. De eerste klinische gevallen van Nematodirose zijn dan ook al gemeld bij ons. Door het koude voorjaar is dit duidelijk later dan in andere jaren.

Hoe lang blijven uitgekomen larven infectieus
Ook de overleving van Nematodirus battus larven op de weide is afhankelijk van de temperatuur. Binnen een maand na de massale uitkomst van Nematodirus larven is het aantal infectieuze larven al gedaald tot zo’n 20% ten opzichte van de piek. De volgende twee maanden loopt dit geleidelijk aan verder terug tot 0.

Waarom komen Nematodirus larven zo massaal uit? 
Er zijn duidelijke aanwijzingen dat de Nematodirus worm een ‘arctische’ wormsoort is. In poolgebieden is de veedichtheid van graseters veel lager dan hier. Door op een bepaald moment massaal uit te komen vergroot de soort dus de kans om überhaupt opgegeten te worden door een dier dat nog geen weerstand heeft opgebouwd en zich daardoor weer te kunnen voortplanten. In gebieden waar de veedichtheid een stuk hoger is – zoals bij ons – kan dat dan leiden tot de situatie waarbij de gastheer sterft door de massale infectie. Iets wat uiteraard ook zeer ongunstig is voor de parasiet zelf, want die kan zich dan niet meer voortplanten in deze gastheer. Het risico op een Nematodirus infectie is het grootst op percelen waar vorig jaar ook jonge lammeren hebben gelopen. Daar kunnen zich namelijk veel Nematoridus eieren hebben opgehoopt op de weide. Deze eieren kunnen zeker een jaar lang overleven op de weide voordat ze uitkomen. 

Wat zijn de klachten? 
Het zijn veelal jonge lammeren die de meeste klachten laten zien: waterdunne diarree en een enorme dorst (staan rondom de waterbak) vallen het meest op. Op dat moment hoeven er nog geen Nematodirus eieren in de mest gevonden te worden. Het zijn namelijk de nog niet volwassen larven die de darmschade (en daarmee de diarree en uitdroging) veroorzaken. Deze niet volwassen larven leggen nog geen eieren. Grijp snel in wanneer deze klachten worden waargenomen: de aandoening kan binnen 24 uur leiden tot een fatale uitdroging en daarmee sterfte van de lammeren. De behandeling bestaat uit het ontwormen van de lammeren met bijvoorbeeld het middel Bovex.

Is er altijd een koude prikkel nodig om massaal uit te komen? 
Recent onderzoek in het Verenigd Koninkrijk laat zien dat er tussen bedrijven verschillen zijn in de aanwezige Nematodirus battus populatie. Op sommige bedrijven heeft de populatie zich zo aangepast dat ze ook massaal uit kunnen komen zonder dat er een koude prikkel is geweest. Het is dus erg belangrijk om de specifieke bedrijfshistorie te kennen om een inschatting te kunnen maken van de kans op een massale Nematodirus infectie.

Behandelen? Controleer het effect 7 tot 10 dagen later
De periode van controle van de effectiviteit van behandeling ligt bij Nematodirus battus eerder dan bij andere wormsoorten. Controleer 7 tot 10 dagen na de behandeling of het gebruikte middel effectief was. Op sommige bedrijven kan het nodig zijn om vaker dan één keer te behandelen, afhankelijk van de spreiding in leeftijdsgroepen en de weersomstandigheden.