Cobalt / Vitamine B12

Wat doet cobalt in het schaap?
In de pens wordt cobalamine gemaakt vanuit cobalt: dit is de voorloper van vitamine B12. Vitamine B12 is in de lever nodig om bloedsuiker (glucose) te kunnen maken. Zonder vitamine B12 is de energievoorziening van een dier dus ernstig verstoord.

Wat kunnen oorzaken zijn van een vitamine B12/cobalt gebrek?
Veel gronden zijn arm aan cobalt. De hoeveelheid cobalt in de grasplant is daardoor ook laag. Omdat cobalt met een vaste snelheid per dag kan worden opgenomen door een plant, wordt de hoeveelheid cobalt in de plant ook nog eens verdund op het moment dat de plant hard groeit (in het voorjaar en in de zomer). Omdat dit ook juist de periode is dat de behoefte bij groeiende lammeren het hoogste is, wordt een gebrek vaak in de zomermaanden gezien.
Bij chronische pensverzuring kan het beeld van vitamine B12/cobaltgebrek ontstaan doordat de pensbacteriën geen cobalamine kunnen maken. Cobaltgebrek levert dan ook achterblijvende lammeren op die niet willen groeien.
In ernstige gevallen kan een gebrek leiden tot Ovine White Liver Disease: een ernstige aantasting van de lever waardoor het functioneren van de lever sterk verminderd is.

Hoe weet ik dat mijn dieren vitamine B12/cobaltgebrek hebben?
De lammeren blijven achter en groeien slecht, ondanks voldoende voeraanbod. Een aantal dieren krijgen een dikke kop met traanstrepen onder de ogen. De lammeren zijn geneigd door het gaas in de randen van de weide te grazen. De klinische verschijnselen worden het vaakst bij lammeren gezien. Ook oudere dieren kunnen echter last hebben van een gebrek.
Een zekere diagnose is te maken door middel van bloedonderzoek naar vitamine B12, op vijf dieren uit de koppel. Verder is leveronderzoek (bij sectie of via een leverbiopt) mogelijk. Ook kan naar het Cobaltgehalte in grond en gewas gekeken worden om een indruk te krijgen van het risico op een gebrek.

Hoe verbeter ik de cobaltvoorziening?

• De meest zekere vorm van cobaltverstrekking is doormiddel van mineralenbolussen. Zo wordt er continu cobalt afgegeven op de plaats waar dit nodig is: in de pens.
• Cobaltgebrek kan op weides waarvan het bekend is dat er een tekort aan Cobalt bestaat op een vrij eenvoudige wijze opgelost worden door cobaltsulfaat op te lossen in water en in banen over het land te sproeien in een dosering van 100-200 gram per hectare. Doe dit vier keer in de periode van mei tot begin november.
• Indien schapen meer dan 200 gram krachtvoer per dag gevoerd worden, krijgen de dieren in het algemeen voldoende cobalt binnen.
• Er kan gebruik worden gemaakt van cobaltdrenches. Dit heeft op de korte termijn vaak een positief effect. Omdat de drench – in tegenstelling tot een bolus - echter maar een paar dagen in de pens blijft moet een drench regelmatig (iedere 4 tot 6 weken) herhaald worden. Wanneer de tekorten groot zijn lukt het niet om met drenchen te tekorten te herstellen.
• Bij acuut zieke dieren kunnen injecties met vitamine B12 noodzakelijk zijn om zo snel mogelijk verbetering van de leverwerking te krijgen.
• Jonge, melkdrinkende lammeren ontvangen hun vitamine B12 via de moedermelk. Zorg dus voor een goede cobalt voorziening van de ooien om de lammeren een prima start te geven.